Το Μακεδονικό Ζήτημα: Λίγη ιστορία και απόψεις

Το Μακεδονικό Ζήτημα αποτελεί το σημαντικότερο αγκάθι της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, αν εξαιρέσει κανείς τα θέματα στα οποία εμπλέκεται η Τουρκία. Αγκάθι που δηλητηριάζει την εθνική μας στρατηγική για τα Βαλκάνια και επιδρά αρνητικά στις σχέσεις με ένα γειτονικό κράτος. Αυτό καθαυτό το Μακεδονικό Ζήτημα αποτελεί ένα εξαιρετικά πολύπλοκο συνονθύλευμα από αλυτρωτικές ιδεολογίες, ψυχροπολεμικές σκοπιμότητες, εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις που δρούσαν και δρουν στα Βαλκάνια.

Τα πρώτα ιστορικά στοιχεία για την δημιουργία Μακεδονικού κράτους μας φέρνουν στις αρχές του 20ου αιώνα οπότε και διάφοροι βαλκάνιοι κομμουνιστές ιδεολόγοι ονειρεύονται το ανεξάρτητο κράτος της Μακεδονίας, που θα ιδρυόταν στην γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας, από τα απομεινάρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και θα είχε, όχι εθνική αλλά ταξική βάση. Σκοπός τους ήταν να δημιουργήσουν μία “Ελβετία των Βαλκανίων”.Το θέμα βρισκόταν στην σφαίρα της ιστορικής φαντασίας μέχρι τις αρχές του Ψυχρού Πολέμου, οπότε και ο Τίτο αποφασίζει να ονομάσει την νοτιότερη από τις έξι Δημοκρατίες της Γιουγκοσλαβίας ως Μακεδονία. Οι ΗΠΑ που έβλεπαν την ρήξη Τίτο – Μόσχας ως ανατροπή των ισορροπιών στο Ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής, πιέζουν την Ελλάδα να μην εγείρει θέμα, πράγμα το οποίο και συμβαίνει. Ο Τίτο με την ανοχή της Βουλγαρίας, η οποία θιγόταν κι εκείνη από την δημιουργία «Μακεδονικής Εθνότητας», αλλά πιστή στην Σοβιετική Γραμμή σιωπούσε, έβαλε τους αρχαιολόγους και ιστορικούς της Γιουγκοσλαβίας να «στήσουν» την ιστορία και να δημιουργήσουν ουσιαστικά την «Μακεδονική» εθνική ταυτότητα, βασιζόμενοι σε ιστορικές ασάφειες, παράλογες διεκδικήσεις και αναγωγές αλλά και με το βουλγαρικό ιδίωμα της περιοχής να ονομάζεται «μακεδονική γλώσσα».

Μέσα από δεκάδες προκλητικές ενέργειες από την μεριά του Τίτο και της Γιουγκοσλαβίας και αντίστοιχες υποχωρήσεις και σιωπές από την Ελλάδα, κυρίως, και την Βουλγαρία, το θέμα δεν απασχόλησε κανέναν ουσιαστικά μέχρι το 1991. Το 1991, οπότε και η Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία διαλύεται στα συστατικά της κράτη, η Δημοκρατία της «Μακεδονίας» διακηρύσσει την ανεξαρτησία της τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Στο Σύνταγμα του επόμενου Νοέμβρη ιδρύεται η «Δημοκρατία της Μακεδονίας» και εγείρει αλυτρωτικές αξιώσεις στις υποτιθέμενες μειονότητες που κατοικούσαν υπό τον ελληνικό ζυγό, και διεκδικήσεις προς τα εδάφη που κατέχουν η Ελλάδα και η Βουλγαρία.

Στην Ελλάδα, εν μέσω κυβέρνησης Μητσοτάκη, μίας κυβέρνησης εξαιρετικά ασταθούς, με μία αντιπολίτευση του Ανδρέα Παπανδρέου να χτυπάει αλύπητα την κυβέρνηση με αποτέλεσμα το θέμα να μετατρέπεται σε μείζον ζήτημα εθνικής σημασίας, δεύτερο σε σημασία μετά το Κυπριακό και τα Ελληνοτουρκικά. Η Ελλάδα θα επιβάλει οικονομικό εμπάργκο στα Σκόπια, το οποίο θα προκαλέσει την συμπάθεια της διεθνούς κοινότητας προς το νεοσύστατο κράτος που καταπιέζεται από τις φιλοδοξίες μίας εν δυνάμει περιφερειακής δύναμης. Τα επόμενα χρόνια θα βρουν την ελληνική κυβέρνηση να υφίσταται διεθνείς πιέσεις για επίλυση του θέματος, στην ούτως ή άλλως ασταθή περιοχή των πυρακτωμένων Βαλκανίων, αλλά και εσωτερικές πιέσεις από εθνικιστικές οργανώσεις και φορείς για προάσπιση του εθνικού μας συμφέροντος, και την σκοπιανή κυβέρνηση να κάνει ανώδυνες σχετικά υποχωρήσεις, δείχνοντας την «καλή» της θέληση.

Με την Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995, η Ελλάδα αναγνωρίζει την Π.Γ.Δ.Μ. ως ανεξάρτητο κράτος και λύει το εμπάργκο, οι Σκοπιανοί υποχωρούν στις παράλογες διεκδικήσεις τους και οι δύο πλευρές συμφωνούν ότι το θέμα πρέπει να επιλυθεί στα πλαίσια των Ηνωμένων Εθνών. Στην Ελλάδα το θέμα θα ξεχαστεί μέχρι πέρσι, οπότε και εν μέσω των διαβουλεύσεων με τον Διαμεσολαβητή των Ηνωμένων Εθνών, οι Η.Π.Α. θα αναγνωρίσουν την Π.Γ.Δ.Μ. με το συνταγματικό της όνομα, δηλ. «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Οι Η.Π.Α. δεν θα είναι παρά η πλέον πρόσφατη από μία μακριά λίστα κρατών που έχουν πράξει το ίδιο εδώ και χρόνια.

Στο μεταξύ, οι «Μακεδόνες» δεν έμειναν με σταυρωμένα χέρια: εκμεταλλευόμενοι ακαδημαϊκά δίκτυα και τα νέα παγκόσμια μέσα επικοινωνίας, όπως το Internet, ξεκίνησαν μία απίστευτου μεγέθους προπαγανδιστική καμπάνια που είχε ως αποτέλεσμα να καταφέρουν την ταύτιση της έννοιας Μακεδόνας με την ιδιότητα του πολίτη της Π.Γ.Δ.Μ. ή του σχετικού με αυτή. Εκατοντάδες sites δημιουργήθηκαν και δήθεν αποκαλύπτουν την αλήθεια περί Μακεδονικού Έθνους. Ενδεικτικά παραδείγματα των παραπάνω είναι ότι αν βάλεις την λέξη Macedonia στο Google, τότε από τα δέκα πρώτα αποτελέσματα (σε σύνολο 73.000.000) μόλις τα τρία αναφέρονται σε ελληνικά sites. Ένα άλλο παράδειγμα είναι ο διαχωρισμός Ελλήνων και Μακεδόνων σε παιχνίδια όπως το Age of Empires (με τις σχετικές ιστορικές αναφορές) ή την αναφορά ως «Μακεδονίας» στο MS Flying Simulator αλλά και την επιλογή γλώσσας «Macedonian» στην συντριπτική πλειοψηφεία των μεγαλύτερων διεθνών εταιρειών λογισμικού και στα περισσότερα ξένα sites στο Internet.

Στις συνειδήσεις των δυτικών λαών η λέξη Μακεδονία αποτελεί ταυτόσημη της σκοπιανής δημοκρατίας, αν και ελάχιστοι είναι εκείνοι που θα υποστηρίξουν ότι οι αρχαίοι Μακεδόνες είναι πρόγονοι των σλαβογενών Μακεδόνων. Για τον υπόλοιπο κόσμο ο όρος «Μακεδονία» είναι απλά ένας γεωγραφικός προσδιορισμός, ενώ για την Ελλάδα έχει αναχθεί σε υψίστης εθνικής σημασίας ζήτημα, γεγονός το οποίο εκμεταλλεύονται οι Σκοπιανοί, προς όφελός τους.

Η γεωγραφική Μακεδονία είναι διανεμημένη με αυτά περίπου τα ποσοστά: κατά 50% στην Ελλάδα, 30% στην Π.Γ.Δ.Μ., 10% στην Βουλγαρία και 5% στην Αλβανία. Σε αυτό το 30% μακεδονικής γης ζουν περίπου 2.070.000 άνθρωποι εκ των οποίων το 65% είναι «Μακεδόνες», το 25% είναι Αλβανοί, το 4% Τούρκοι, το 3% Βούλγαροι (αν και δεν αναγνωρίζονται επίσημα) και το υπόλοιπο Σέρβοι και άλλες εθνότητες, υπό την Δημοκρατία της «Μακεδονίας». Σε μία περιοχή σαν τα Βαλκάνια και με το παράδειγμα διαμελισμού της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας, ιδιαίτερα μετά τα γεγονότα στο Κόσσοβο, μία χώρα με τέτοιου μεγέθους μειονότητες είναι εξαιρετικά ασταθής και επικίνδυνη στο να διαιρεθεί.

Για την Ελλάδα, το ζήτημα είναι καθαρά για εσωτερική πολιτική κατανάλωση, παρά εθνικής σημασίας, υπό την προϋπόθεση ότι η άλλη πλευρά δεν θα θέτει παράλογες ιστορικές και εδαφικές διεκδικήσεις, προσβάλλοντας έτσι την ελληνική ιστορία και συνείδηση. Για την Π.Γ.Δ.Μ., το ζήτημα είναι καθαρά θέμα επιβίωσης. Η νεαρή αυτή δημοκρατία προσπαθεί να βρει τον δρόμο της προς την σταθερή οικονομία και την ανάπτυξη, προς την πολιτική σταθερότητα και την διατήρηση των συνόρων της.

Το δίλημμα για αυτούς είναι τεράστιο. Από την μια, εμμένοντας στην ονομασία χάνουν τον σημαντικότερο οικονομικό τους εταίρο, την Ελλάδα, και ταυτόχρονα τους κλείνεται η πόρτα προς την Ε.Ε., καθώς το ύστατο διαπραγματευτικό μέσο που θα χρησιμοποιήσει η ελληνική κυβέρνηση είναι το βέτο προς την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την Π.Γ.Δ.Μ. με την Ε.Ε. Από την άλλη, μία ήττα στην όλη διαμάχη θα έχει ως αποτέλεσμα να δεχθεί καίριο πλήγμα η αφομοίωση της «μακεδονικής» εθνικής ταυτότητας και ταυτόχρονα να κλονισθεί η ανοχή των μειονοτήτων, ιδίως δε της Αλβανικής, προς την κυβέρνηση των Σκοπίων και ο κίνδυνος ενός νέου Κόσσοβου δεν είναι καθόλου απίθανος.